1917 – Sam Mendes
Eind vorig jaar las ik het bijna twee kilo zware De Geschreven Oorlog, uitgegeven door het In Flanders Fields museum in Ieper. Het boek bevat meer dan driehonderd dagboekfragmenten en brieven van soldaten en officieren van alle bij de Grote Oorlog betrokken partijen. Een indrukwekkend boek, wie de boekbespreking wil lezen, kan hier terecht. Gisteren bezochten wij de indrukwekkende film 1917 van regisseur Sam Mendes, wiens grootvader deelnam aan die verschrikkelijke oorlog en aan de basis van het script van deze film stond.
Het verhaal is gebaseerd op een simpel en klein gegeven: een geallieerde divisie van zestienhonderd man moet op tijd worden gewaarschuwd om een geplande aanval af te gelasten. Ze zouden door de Duitsers in de val worden gelokt en massaal worden afgeslacht. Mendes is erin geslaagd in zo’n klein verhaal toch de (waanzin van de) Eerste Wereldoorlog te laten zien. En wat buitengewoon intrigerend is en voortreffelijk bleek te werken: de film lijkt in zijn geheel opgenomen te zijn in slechts één langgerekt shot. Die ene camera is vanaf het allereerste moment gericht op de beide hoofdrolspelers, van wie er al spoedig nog maar een over is, en laat hen niet meer los, tot aan het allerlaatste shot van de film. Daarmee zit je als kijker bovenop de filmheld(en) waardoor je intens betrokken lijkt te raken bij hun lot.
Het verhaal is gebaseerd op een simpel en klein gegeven: een geallieerde divisie van zestienhonderd man moet op tijd worden gewaarschuwd om een geplande aanval af te gelasten. Ze zouden door de Duitsers in de val worden gelokt en massaal worden afgeslacht. Mendes is erin geslaagd in zo’n klein verhaal toch de (waanzin van de) Eerste Wereldoorlog te laten zien. En wat buitengewoon intrigerend is en voortreffelijk bleek te werken: de film lijkt in zijn geheel opgenomen te zijn in slechts één langgerekt shot. Die ene camera is vanaf het allereerste moment gericht op de beide hoofdrolspelers, van wie er al spoedig nog maar een over is, en laat hen niet meer los, tot aan het allerlaatste shot van de film. Daarmee zit je als kijker bovenop de filmheld(en) waardoor je intens betrokken lijkt te raken bij hun lot.
De hoofdrollen zijn weggelegd voor jonge, onbekende acteurs: Dean Chapman als Blake en George MacKay als Schofield. De slechts kleine rolletjes voor Colin Firth en Benedict Cumberbatch mochten niet verhinderen dat hun naam als eerste en in kapitalen op de aftiteling verschenen. Een beetje misplaatst, zou ik zeggen.
Twee punten van kritiek wat mij betreft. Ergens merkt een Engelse soldaat op: “We zouden toch met kerstmis thuis zijn” maar die opmerking werd in 1917 echt niet meer geplaatst. Die verzuchting dateerde uit 1914 toen de Duitsers van Ein frischer, fröhlicher Krieg spraken en inderdaad veronderstelden met de kerst wel weer thuis te zullen zijn. Maar goed, dichterlijke vrijheid zullen we maar zeggen.
Meer moeite had ik met het voorval waarbij een Duitse piloot Blake neersteekt nadat hij nota bene door de beide Tommies uit zijn brandend vliegtuig was gered. Behalve dat er nog zoiets als soldaten-eer bestaat was het ook niet logisch dat de Duitser zijn redder doodde; hij wist immers dat hij op zijn beurt onmiddellijk door diens kompaan zou worden gedood. Waarom had Blake niet aan de vliegtuigcrash kunnen bezwijken? Nu moest de Duitser ook nog eens nadrukkelijk tot de ‘bad guy’ worden gebombardeerd, terwijl de film daar helemaal niet over gaat. Wat mij betreft had Mendes die partijdige positie kunnen en moeten vermijden.
Niettemin, al met al een indrukwekkende en uiterst spannende film, die een klein verhaal vertelt, heel direct en rechtstreeks geregistreerd. Zeer de moeite waard!
Januari 2020