Mercier, Pascal – Perlmann’s zwijgen
Wereldbibliotheek, 623 pagina´s
Een select gezelschap taalwetenschappers komt op uitnodiging van Olivetti bijeen in een Italiaanse badplaats. Een van hen, een Rus, moet aanvankelijk verstek laten gaan wegens privé beslommeringen om later alsnog ten tonele te verschijnen. Centraal in deze roman staat een tekst van zijn hand die als volgt begint: “Ik zal uiteenzetten dat en in welke zin wij, door onze herinneringen onder woorden te brengen, die herinneringen, en daarmee het persoonlijk beleefde verleden, in de eerste plaats creëren”. Dit is het thema van deze roman die na 623 pagina’s eindigt met de woorden: “Er was niets gebeurd”.
Maar in de tussentijd speelt zich een bloedstollend verhaal af dat door Mercier minutieus wordt ontrafeld en verteld. En dat is een buitengewoon knappe prestatie van de schrijver, die een intellectueel thema in een intellectueel gezelschap aansnijdt en zeer gedetailleerd behandelt. Ook de uitgebreide linguïstische passages in dit boek vervelen geen moment en ik stel mij zo voor dat ze ook voor hen die niet in deze materie geïnteresseerd zijn zonder verveling verorberd kunnen worden omdat ze relevant zijn voor het plot en er tegelijkertijd in de zin van ontwikkeling en gebeurtenissen voldoende compensatie wordt geboden voor deze meer beschouwelijke uitweidingen.
Het congres wordt georganiseerd en voorgezeten door Philip Perlmann, een internationaal vermaard linguïst, die in een persoonlijke crisis is beland en ernstige twijfels heeft gekregen over zijn wetenschappelijke arbeid en daarmee ook over zijn persoonlijke leven. We volgen hem stap voor stap in zijn steeds dieper wordende crisis en zien hoe hij bijna onvermijdelijk tot het besluit komt een tekst van de afwezige Rus als de zijne te presenteren. Onvermijdelijk, ook al deden zich tal van momenten en gelegenheden voor om op dat onzinnige pad terug te keren. En de maalstroom van gebeurtenissen die zich ontvouwt als de Rus uiteindelijk toch ten tonele verschijnt maakt deze roman tot een verpletterende page turner.
De roman werd vertaald door Gerda Meijerink en zij heeft zich voortreffelijk van haar taak gekweten. De mens is een talig wezen bij uitstek en wij hebben taal en verhalen nodig om ons te herinneren en een zelfbeeld te vormen. Het communiceren tussen verschillende talen brengt specifieke problemen met zich mee en dat is precies het domein van de vertaler, die als een linguïst moet trachten te achterhalen wat de bedoeling van de verteller is en op welke wijze die bedoeling in de doeltaal het beste tot zijn recht komt. Slechts één voorbeeld van deze voortreffelijke vertaling: ‘linguistic waste’ vertalen door taalpuin is een prachtvondst. Die had ik zelf wel willen bedenken.
En tijdens het bijna vijf weken durende congres leest Perlmann in een trattoria geregeld in een kroniek over het naoorlogse Europa aan de hand van op datum gerangschikte memorabele gebeurtenissen en personen. En die beelden koppelt hij aan zijn eigen persoonlijke ervaringen en herinneringen in dezelfde tijd als de data uit de kroniek.
En ondertussen doen zich de meest verschrikkelijke ontwikkelingen voor, soms onthutsend, vaak gênant, moord en zelfmoord worden beraamd, een auto wordt vernield, kleren scheuren, carrières hangen aan een zijden draadje, stap voor stap en minuut voor minuut zijn we getuige van de ontluisterende aftakeling van een man in crisis en ondanks dat alles sluit Mercier af met : “Er was niets gebeurd”. Kortom, een fabelachtige roman.
Enno Nuy
september 2013