Schalansky, Judith – Pocket Atlas van Afgelegen Eilanden

image_pdfDit artikel downloadenimage_printDit artikel uitprinten

Signatuur, 239 pagina’s

 

In deze pocket atlas beschrijft Judit Schalanski (1980 schrijfster en ontwerpster) vijftig afgelegen eilanden. Het kleinste meet 0,8 km2, het grootste 221,7 km2. Niet een daarvan bezocht ze ooit zelf. Net als ikzelf reist ze graag met de vinger over de landkaart. Gedurfd dat een kleine uitgever als Signatuur dit boek uit wilde geven, niets dan hulde. Het is een prachtige uitgave geworden met vier pagina’s voor ieder eiland. De eerste pagina bevat de naam en de hoofdkenmerken. De tweede pagina geeft het eiland weer zoals het op een landkaart kan worden teruggevonden. En dan volgen twee pagina’s met een verhaal of anekdote over het eiland.

Deze uitgave doet sterk denken aan het door Meulenhoff uitgebrachte Atlas van Vuurtorens aan het Einde van de Wereld van José Luis Gonzales Macias. Op dezelfde manier opgezet en ingedeeld, een iets groter formaat. Ook Macias bezocht geen van de door hem beschreven vuurtorens.

Opmerkelijk is de vermelding bij Ascension dat al in 1899 een onderzeese kabel naar het eiland werd gelegd, schakelpunt tussen twee continenten. Nooit gedacht dat dat toen al werd uitgevoerd. En op 6 januari 1958 maakte Almiro Barauna enkele foto’s van een UFO, het zijn geen bewerkte foto’s, buitengewoon intrigerend! Wat te denken van de gekke gele mieren die jagen op genten, fregat vogels en rode krabben op Christmaseiland? Of het misdadige gedrag van de mannen van de Franse Oost-Indische Compagnie die in 1760 zelf de wijk namen maar hun slaven achterlieten op een eilandje, Tromelin, van 0,8 km2 die pas in 1776 zouden worden opgepikt? En ronduit wonderbaarlijk is het verhaal van Marc Liblin maar daarvoor zult u dit boekje zelf moeten lezen. Of googelen natuurlijk maar dan mist u de pointe zoals Judith Schalansky die beschreef. Het eiland Atlasov, 119 km2, vulkanisch en onbewoond werd begin jaren vijftig vorige eeuw gebruikt als een strafkamp voor vrouwen, op Google Maps zijn op foto’s nog wat rudimentaire overblijfselen van menselijke activiteit te vinden. En dan is er nog het lugubere verhaal van Scott Moorman maar ook daarvoor zult u het boek zelf moeten lezen. En dat geldt ook voor de heuse whodunnit die zich op het eiland Floreana afspeelde. Bij het eiland Pingelap wordt merkwaardigerwijs vermeld dat het in 1775 werd verwoest door de tyfoon Liengkieki terwijl het pas in 1793 werd ontdekt door Thomas Musgrave. De scène met Marlon Brando op Pitcairn in Mutiny on the Bounty doet wel heel sterk denken aan de slotscènes van Apocalyps Now.

Dat is het opmerkelijke aan deze snippers land die in de oceanen verspreid liggen. Hoe klein de gebiedjes ook zijn, het hele ‘volwassen’ leven speelt zich er af zodra er mensen aan te pas komen. In niets wijkt dit alles af van de intriges die zich op de grote continenten voordoen.

Schalansky schrijft mooie taal, zoals deze zin: “Deze archipel is afgelegen, koud en zo moeilijk bereikbaar dat schipbreuk bijna de enige manier lijkt om hier te komen, op de verstrooide rotsen van basalt in de eeuwige drift van de westenwind, die de schepen van Afrika naar Australië voortduwt en ze telkens weer op de gebarsten klippen van deze eilanden te pletter laat lopen”.

Een heerlijk boek, deze atlas. En dat komt eerst en vooral doordat Schalansky echt goed kan schrijven. Ze heeft een uitstekende stijl en slaagt er vijftig keer in om in een heel kort bestek iets wezenlijks over zo’n klein eiland te schilderen. Moeiteloos schakelt ze van het ene abstractieniveau naar het andere. Van mij had ze nog veel meer eilanden mogen beschrijven. En het mag niet onvermeld blijven dat het boek uitstekend werd vertaald door Goverdien Hauth-Grubben.

 

Enno Nuy
November 2022

2022-11-18T08:26:01+00:00