About endlessness – Roy Anderson

Zo heet de nieuwe en internationaal gelauwerde film van de Zweedse regisseur Roy Andersson. Ik vraag me af waar ik naar heb zitten kijken. Een sombere film, waarmee de cineast ogenschijnlijk wil zeggen: ach, we doen ons best maar het blijft geploeter dat nooit tot iets goeds of iets interessants leidt. Ik leg mijn oor te luisteren bij Eye, waar men mij uitlegt dat Andersson in deze film opnieuw de banaliteit én schoonheid van ons dagelijks bestaan beziet. De banaliteit heb ik – daarover geen misverstand – uitgebreid waar kunnen nemen. Dat de filmmaker ons ook de schoonheid van het bestaan liet zien, is echter niet tot mij doorgedrongen.

De film bestaat uit een groot aantal korte scenes die becommentarieerd worden door een vrouwenstem die zegt: ik zag een man, die… en dan volgt er een mislukking. En echt alles mislukt in de scenes die Andersson ons voorschotelt. Een man die geëxecuteerd dreigt te worden, een man die zijn vrouw in het openbaar mishandelt en jankend verklaart dat hij toch van haar houdt, een man die in de bus zit en huilend meedeelt aan zijn medereizigers dat hij niet weet wat hij wil, Hitler verschijnt zelfs ten tonele van wie de vrouwenstem zegt: “ik zag een man die de wereld wilde veranderen maar daarin faalde”. Enzovoort. Sommige scenes zou je met wat goede wil  droogkomisch kunnen noemen maar de somberte of toch tenminste de hopeloosheid van het bestaan voert bij voortduring de boventoon.

Wat me beviel aan de film was de enscenering van alle scenes: ze voltrokken zich in een min of meer tijdloos decor, ook al zagen we een computer, modern tandartsgereedschap, een chipkaart om in de bus plaats te kunnen nemen naast de scene met Hitler uit 1945 en andere scenes die uit de jaren vijftig of zestig leken te dateren. Het waren steevast Edward Hopper decors maar dan zonder diens fraaie kleurstellingen. Het was net geen sepia maar de grijstinten overheersten het beeld. Werkelijk alles mislukte en het leek alsof de mensen die dat overkwam zich daar al bij voorbaat bij neer hadden gelegd. Alle figuranten in deze korte film van net vijf kwartier waren zonder uitzondering gelaten en leken zich nooit eens te verbazen over hun lot, laat staan dat ze zich daartegen zouden verzetten.

Een opmerkelijke film dus, van een eigenzinnig regisseur die niet de meest vrolijke kijk op de wereld en het menselijke bestaan heeft. Maar een analyse, die uitlegt waaróm mensen falen, die ontbreekt en dat maakt About endlessness tot een lege huls.

Juni 2020