Noordboek, 188 pagina’s
In de slurf van een olifant zitten naar schatting 40.000 spieren, in het lichaam van een mens 650. De slurf is het beste reukorgaan in het dierenrijk. Alle landzoogdieren hebben een strottenhoofd met stembanden. Er komen geen zenuwen of spieren te pas aan het produceren van geluid, dat ontstaat door een luchtstroom die de stembanden doet trillen. Het rumbelen van olifanten vindt plaats op dezelfde manier waarop mensen hun stembanden gebruiken alleen wordt het geluid met ongeveer 19 Hz geproduceerd waardoor wij het niet kunnen horen maar wel voelen. Hoe olifanten met hun slurf trompetteren (500 Hz) is nog nooit achterhaald.
Leeuwen doden cheeta’s, vooral welpen, maar eten ze nooit op. Jachtconcurrentie speelt hier geen rol maar waarom ze dit dan wel doen is nog steeds niet begrepen. Een cheetahwelp zal nooit om de moeder roepen als het een leeuw ruikt, dat zou dodelijk zijn.
Een giraf heeft nogal wat moeite om uit ligstand op te staan en dat is een riskante zaak als ze opeens moeten vluchten. Daarom slapen giraffen maar zo’n twintig minuten per dag en meestal blijven ze staan om wat te dutten.
Zomaar enkele van de vele wetenswaardigheden die bioloog en bioakoesticus Angela Stöger bijeenbracht in een prachtig boekje over een wereld waar de gemiddelde mens geen weet van heeft. Dieren bekijken we in de dierentuin, we vinden het prachtig maar daar houdt het dan ook wel zo’n beetje op. Sinds de Heer verkondigde dat wij mensen heersen over dieren en planten zijn we nogal achteloos met flora en fauna omgesprongen met als resultaat dat we de biodiversiteit met uitsterven bedreigen zonder ons te realiseren hoezeer wij daarbij in de eigen voet schieten. Gelukkig zijn er biologen als Angela Stöger die zich echt voor die dieren en hun wondere wereld interesseren. Stöger onderzoekt hoe dieren met elkaar communiceren en dat is bepaald niet eenvoudig te onderzoeken. Natuurlijk communiceren alle diersoorten met hun soortgenoten en Stöger laat zien hoe wonderlijk en complex die communicatie kan verlopen. Ze legt uit hoe ze onderzoek doet en laat op tal van plaatsen horen welke opnames ze maakte van die communicatie tussen dieren. En dat is ronduit fascinerend! Haar boek is gelardeerd met een aantal QR-codes die je naar geluidsfragmenten brengen die ze in haar boek beschrijft.
Maar we komen nog veel meer te weten. Inmiddels gaan we er van uit dat alle zoogdieren en vogels een ik-besef hebben (en zichzelf in een spiegel herkennen). Ook dieren zijn zeer gevoelig voor muziek en veel dieren houden zich in hun gezang ook aan bepaalde regels. De heremietlijster gebruikt, gebruikelijk in traditionele Aziatische muziek, de pentatonische toonladder. En er zijn zelfs dieren die instrumenten gebruiken zoals de zwarte kaketoe!
Angela Stöger: “Als we al zo lang weten dat oxytocine bij zowel ratten als mensen moederlijk gedrag uitlokt, waarom doen we dan nog steeds alsof dieren dit gevoel niet kennen, zoals in de veehouderij?” Dit lijkt me een vraag die vooral veehouders moeten beantwoorden. Maar ik stel mezelf, melkdrinker sinds mijn vroegste jeugd, die vraag net zo goed!
En dieren hebben dus ook gevoelens, zingen en vocaliseren samen en hebben een persoonlijkheid. Verschillende persoonlijkheden zijn vanuit evolutionair oogpunt een belangrijke factor: hoe groter de verscheidenheid aan strategieën, des te groter is de kans op een goede aanpassing aan veranderende leefomstandigheden. En het is alleszins aannemelijk dat alle levende wezens met op elkaar gelijkende hersenstructuren niet alleen door reflexen worden aangestuurd, maar ook door emoties.
Kortom, een fascinerend en prachtig boek van een bevlogen onderzoeker. Ik heb ervan genoten.
Enno Nuy
Februari 2023