Kluyver, Adwin de – Niemandsland

image_pdfDit artikel downloadenimage_printDit artikel uitprinten

Een antarctische ontdekkingsreis

Spectrum uitgeverij, 347 pagina’s

 

Schrijver en historicus Adwin de Kluyver schreef een boek, Niemandsland getiteld, over Antarctica. In een aantal hoofdstukken verzamelt hij tal van geschiedenissen, wetenswaardigheden en anekdotes over de grote ijskap. En schrijft daarover met een grote verbeeldingskracht. Ik krijg het regelmatig koud tijdens het lezen over al die ontberingen in sneeuw en ijs. Aan ieder hoofdstuk gaan reisnotities vooraf waarin de schrijver verhaalt van de barre tocht van de Japanner Nobu Shirase die in 1910 een reis naar de zuidpool begint, zonder deze ooit te bereiken. Ook de reis van de schrijver zelf naar Antarctica met het onderzoeksschip de Europa komen uitgebreid terug in deze reisnotities. Prachtig is het hoofdstuk over die grote, zo tot de verbeelding sprekende Albatros. De spanwijdte van de vleugels van een albatros kan 3,5 meter bereiken. De vogel heeft holle botten en weegt maar elf kilo, minder dan de veel kleinere zwanen. Een albatros zweeft voornamelijk, soms wel 1.800 kilometer in een etmaal, zonder enige vleugelslag.

En huiveringwekkend is de in amper 25 pagina’s beschreven barre tocht van Amundsen naar de Zuidpool, een prestatie die eigenlijk geheel op rekening van zijn sledehonden kwam maar daar bleek Amundsen toch heel anders over te denken. Indringend en treurig is het verhaal van de walvisjacht waarbij een Leviathan, de reus onder de walvissen, het onderspit moet delven. De schilder Willem van der Does voer mee op dit schip. Hij maakte een indrukwekkende tekening van het fabrieksschip Sir James Clark Ross dat voor anker ligt bij de Discovery Inlet tegen de achtergrond van het Ross-ijsplateau in de mist. Alleen al die tekening rechtvaardigt een bezoek aan het Scheepvaartmuseum Amsterdam!

Gelukkig is er het Antarctisch Verdrag uit 1959, ondertekend door 54 staten waarin is geregeld dat er geen claims op het gebied zullen worden gelegd of toegekend en dat het gebied alleen beschikbaar is voor wetenschappelijk onderzoek. In 2048 kan hierover opnieuw onderhandeld worden. Dan kunnen er ook delfstoffen gewonnen gaan worden. We moeten nu al ons hart vasthouden voor wat er met dit continent gaat gebeuren na 2048!

In de voorlaatste reisnotitie rekent de Kluyver het ons nog maar een keer voor: de Antarctische ijskap heeft een inhoud van 24,7 miljoen kubieke kilometer en bevat 90 procent van al het bevroren zoetwater op aarde. Als die ijskap smelt, volgt er een wereldwijde zeespiegelstijging van 58 meter. En die ijskap is al aan het smelten. Inmiddels heeft zich al de eerste hittegolf op Antarctica voorgedaan. De Kluyver: “Op de ijskap is geen natuur. De ijskap ís natuurkunde”.

Een prachtig boek hoor, dit Niemandsland. Ik houd van zulke boeken, zeker wanneer ze, zoals nu, goed geschreven zijn en je al lezende steeds meer te weten komt over, in dit geval, dat ijzingwekkende continent, dat – zoals het er nu naar uitziet – in ieder geval ons hier in de Lage landen, van de aardbodem weg zal vagen. We gaan weer terug de oceaan in maar de kans dat de mens terug kan evolueren naar een waterdier, die kans is nul. Gauw lezen dus, dit boek.

 

Enno Nuy
December 2021

2021-12-24T12:39:07+00:00