Nors, Dorthe – Langs de kustlijn

Podium, 198 pagina’s

De Deense schrijfster Dorthe Nors krijgt het verzoek een boek te schrijven over de Deense kust, waarin ze uiteindelijk toestemt. Ze neemt ons ogenschijnlijk tamelijk willekeurig mee langs die kust en put uit haar jeugdherinneringen, uit archieven, de echte en de denkbeeldige, de actualiteit voor zover die in de media opduiken, eigen onderzoek naar specifieke omstandigheden en spontane gedachten en associaties die zwerven door het landschap nu eenmaal tevoorschijn brengen, op doen wellen. Al heel snel blijkt dat Nors schrijven kan en een fraaie stijl hanteert. En zo blijkt iedere episode, elk hoofdstuk een eigenzinnige tekst waarmee de schrijfster weet te boeien.

Identiteit ontstaat uit gespletenheid, schrijft ze meerdere malen. En: “je draagt de plek waar je vandaan komt in je mee, maar je kunt er nooit naar terugkeren. Het is een raadsel maar zo is het”. In De geheime plek vertelt Nors het ten hemel schreiende verhaal van de gifstortplaats Hǿfde 42. “Kortzichtige oplossingen, langdurige problemen”, schrijft ze. Het is om te janken zo treurig is dit verhaal dat in ieder willekeurig ander land variaties op hetzelfde thema biedt. Zeventigduizend ton zwaar chemisch afval in een voortdurend lekkend depot! En dat ze in West Jutland nog steeds Schots spreken is een verrassende onthulling, ik wist dat niet. En hoe is dat Schots ooit daar gekomen? Ook Nors kan het me niet vertellen.

Mooi dat de schrijfster mij opmerkzaam maakt op Aan de rand van de wereld van Michael Pye, zijn magnum opus waarin hij onder meer de tijd van de Vikingen beschrijft die tegen het einde van de achtste eeuw al begrepen dat de aarde echt rond was! Ik heb het boek onmiddellijk aangeschaft.

In Amsterdam, Hvide Sande beschrijft Nors hoe vrij ze zich voelt in Amsterdam, ook al maken de grachten haar onrustig. In Amsterdam hoeft ze niet op haar woorden te passen. Maar in het Denemarken waar ze zich thuis voelt moet ze wel zeker letten op wat ze zegt, hoe ze iets zegt. Na een simpel statement over de wolf (‘het valt allemaal wel mee’) werd ze ruim anderhalf jaar lang genegeerd. Je verwacht dat niet van de Denen die toch een enigszins kosmopolitische indruk maken. Nors over Amsterdam: “De stad laat de taal de vrije loop. Maar houdt het water in toom”.

En in Waddenzeesuite schrijft ze: “Op je woorden letten en mensen die zich een beetje te graag verplaatsen terechtwijzen is vrij normaal in het West-Jutse achterland. (-) Een drang hebben om te reizen, zeggen wat je wilt en grote steden zijn het werk van de duivel. Ze bedreigen de bestaande orde”.

Pas op pagina 145 kom ik voor het eerst een lelijk woord tegen in dit voor het overige voortreffelijk vertaalde boek: ‘ze hebben zichzelf geüpgraded tot ware binnenmeren’. Het is mij een raadsel waarom de vertalers hier niet het woord ‘opgewaardeerd’ hebben gebruikt.

En dan opeens een mededeling die je zelden in een boek tegenkomt als Nors schrijft: “, maar toen ik bij de kerk van Hjardemal kwam, stopte ik om van het toilet gebruik te maken”. Dorthe Nors is een mens van vlees en bloed.

Het water neemt wat het wil, wanneer het wil. Zo was het doorheen onze lange geschiedenis en zo zal het altijd zijn. Ook de moderniteit kan daar geen verandering in brengen. Ook klimaatontkenners kunnen het niet tegenhouden. Dat is al met al de essentie van dit prachtige boek dat zich min of meer toevallig in Denemarken afspeelt omdat Dorthe Nors nu eenmaal een Deense is. Een Deense die werkelijk prachtig kan schrijven. Niet alleen beschikt zij over rijke taal maar ze heeft eerst en vooral een levendige fantasie en een, zo lijkt het toch, groot invoelend vermogen. Ik ben blij dat ik deze schrijfster leerde kennen en het spijt me dat ik het boek nu al uit heb.

Veertien korte verhalen over de kustlijn van een land, Denemarken in dit geval. Veertien taaljuweeltjes over de strijd van mensen tegen het water, over geschiedenis en geschiedenissen, over herinneringen en cultuur. Dit zijn de boeken die ik lezen wil. Wij bezochten dit jaar voor het eerst Kopenhagen en namen ons voor komend jaar hier terug te keren. Ik heb mijn ideale reisgids al gevonden! De Deense Dorthe Nors is een Europees schrijfster die een ruim lezerspubliek verdient, zij hoort thuis in het rijtje waarin we ook, om er slechts enkelen te nomen, Robert Macfarlane, Claudio Magris, Helen Sheperd, Julia Blackburn en Annie Dillard tegenkomen. Kortom, een geweldige ontdekking!

Enno Nuy
Augustus 2022