Conrad, Joseph – Mensen en de zee

Prisma Boeken, 259 pagina’s

 

Mensen en de zee bevat vijf korte verhalen van Joseph Conrad: Amy Foster, The end of the Tether, The secret sharer, The brute en The black mate. Verhalen die ik stuk voor stuk tegenkwam in de biografie over Conrad van de hand van John Stape, die vooral vertelt van de moeizame weg waarlangs de verhalen en romans van Conrad tot stand kwamen.

Conrad is, hoe dan ook, een geweldig verhalenverteller, die als geen ander in staat bleek niet alleen de sfeer van het leven op zee op te tekenen maar ook zijn beschrijvingen van de zee in alle weersgesteldheden zijn ongeëvenaard.

Een willekeurig voorbeeld van dit laatste fenomeen is de volgende zin uit De geheime deelgenoot: “En toen ik mijn hoofd omgedraaid had om een laatste blik te werpen op de sleepboot die ons zojuist buiten de zandbank voor anker had achtergelaten, zag ik de rechte lijn waar de lage oever de effen zee raakte en beide zo, volmaakt vlak en onopvallend tegen elkaar gelegen, een gladde, half-bruine, half-blauwe vloer vormden onder de enorme koepel van de hemel”. Niet alleen observeerde Conrad zijn medemens op zijn vele zeereizen, al even intensief bestudeerde hij de natuur in alle elementen.

Het exemplaar van deze bundel is ongedateerd, de laatste druk dateert van 2008 maar dit moet een veel oudere druk zijn, gezien de typografie en het feit dat deze druk werd vertaald door Cees Buddingh. Een onberispelijke vertaling overigens ook al zou ik hier en daar voor iets ander Nederlands hebben gekozen.

Conrad mag dan een uitstekend verhalenverteller zijn, het blijft toch merkwaardig dat hij vaak zo ongelooflijk veel tijd nodig had om zijn verhalen af te ronden. Hij bleef maar sleutelen aan zijn teksten. Een duidelijk voorbeeld is Het einde van de reis. Het is een relatief lang verhaal dat eindeloos voort meandert om pas in de laatste pagina’s echt op gang te komen. Lange tijd vraag je je af waar dit verhaal heen gaat en hier slaagt Conrad er niet in je aandacht onverkort vast te houden. Een goed redacteur had hier heel zinvol werk kunnen doen. Op een gegeven moment schrijft Conrad dat Van Wijk van Whalley hield maar op dat moment moesten de beide heren elkaar nog voor het eerst treffen. Merkwaardig. Wat mij betreft had de vertaler hier wel in mogen grijpen, desnoods met een voetnoot.

Dit alles neemt niet weg dat de verhalen van Joseph Conrad meer dan de moeite waard zijn. Amy Foster is een verhaal over het onontkoombare noodlot evenzeer als over xenofobie. Het einde van de reis beschrijft de ontroerende wederwaardigheden van kapitein Whalley terwijl De bruut verhaalt van een onuitstaanbaar schip dat op elke reis wel een slachtoffer eist. Prachtig is De geheime deelgenoot dat het verhaal vertelt van een zeeman die een matroos doodde om het schip dat hij bevoer en haar bemanning te redden. Het laatste verhaal, De zwarte stuurman, gaat over een zeeman met gitzwart haar, waarvan de herkomst ons pas in een seance-achtige context helder wordt.

Zoals gezegd, ik lees Conrad graag, zijn boeken zijn inmiddels meer dan een eeuw oud maar het blijven prachtige geschiedenissen, opgetekend door een rasverteller.

Enno Nuy
Augustus 2019